SIGURIA ENERGJITIKE E EVROPËS DUHET TË FILLOJË ME EFIÇENCËN E ENERGJISË

Mjedisi i ndërtuar i Evropës (shtëpitë, zyrat, shkollat, spitalet, bibliotekat dhe ndërtesat e tjera) është konsumatori më i madh i energjisë, gjithashtu një nga emetuesit më të mëdhenj të dioksidit të karbonit. Ky stok ndërtimi është përgjegjës për 40% të konsumit total të energjisë në BE dhe 36% të të gjitha emetimeve të gazeve serë.

Përmirësimi i efiçencës së energjisë të ndërtesave është thelbësor për arritjen e objektivit ambicioz të Marrëveshjes së Gjelbër Evropiane për t'u bërë neutral ndaj karbonit deri në vitin 2050. Është gjithashtu kyç për adresimin e nevojës urgjente për reduktimin e varësisë së BE-së nga lëndët djegëse fosile.

Efiçenca e energjisë duhet të jetë në qendër të çdo përpjekjeje për të reduktuar si emetimet e karbonit ashtu edhe varësinë nga lëndët djegëse fosile, megjithatë në iniciativën e propozuar REPowerEU të Komisionit Evropian duket se është në një pozicion dytësor.

“Ne nuk mund ta trajtojmë seriozisht çështjen e sigurisë së energjisë pa adresuar më parë efiçencën e energjisë”, thotë Quentin Galland, Drejtor i Marrëdhënieve me Publikun në Knauf Insulation. “Veprimi i propozuar shpërfill rolin kritik që duhet të luajë efiçenca e energjisë nëse do të ulim ose eliminojmë varësinë e Evropës nga gazi rus.”

SIGURIA E ENERGJISË PËRTEJ RREGULLIMEVE AFATSHKURTRA

Në vend të rritjes së zgjidhjeve afatgjata si një stok ndërtesash me efikasitet energjetik, propozimi REPowerEU favorizon zgjidhjet afatshkurtra që nuk arrijnë të ulin konsumin e përgjithshëm të energjisë së një ndërtese, një kusht paraprak për dekarbonizimin.

Merrni për shembull propozimin për të nxjerrë nga përdorimi 30 milionë pompa nxehtësie deri në vitin 2030. Sipas Komisionit, kjo do t’i kursente BE-së 35 miliardë metra kub (bcm) në konsumin e gazit në vit, një parashikim që, të paktën në letër, duket i vërtetë.

Pompat e nxehtësisë përdorin energji elektrike për të përqendruar potencialin e nxehtësisë dhe janë relativisht më efikase në energji sesa kaldajat me gaz. Prandaj, është e arsyeshme që zëvendësimi i kaldajave të gazit me pompa elektrike, pasi do të zvogëlonte varësinë e Evropës nga gazi rus dhe kështu do të reduktonte emetimet totale të gazeve serë të ndërtesave.

Duket si një fitore e dyanshme, apo jo?

Jo tamam.

"Problemi është se vetëm pompat e nxehtësisë nuk do të zgjidhin problemet e lëndëve djegëse fosile dhe karbonit të Evropës," thotë Steven Heath, një ekspert i energjisë në Knauf Insulation.

NJË TRUK DELIKAT

Gjëja tërheqëse e pompave të nxehtësisë është aftësia e tyre për të kryer atë që Steven e përshkruan si një ‘truk magjik’." Ju e furnizoni me 1 kW energji elektrike dhe merrni 4 njësi nxehtësie prej saj," thotë ai. "Ky është në thelb një vlerësim i efikasitetit 400% mbi shifrën 90% të kaldajave me gaz."

Megjithatë, për të qenë një alternativë e suksesshme e kaldajave me gaz, pompat e nxehtësisë duhet të jenë në gjendje të ngrohin një shtëpi ose ndërtesë me një kosto të krahasueshme. Kjo do të thotë të arrish raportin "magjik" prej rreth 4 njësive të nxehtësisë për çdo 1 kW energji elektrike. Por kjo shpesh nuk ndodh kështu- një fakt i bërë shumë i qartë në Mbretërinë e Bashkuar, e cila iu nënshtrua një shpërndarjeje të pompave të nxehtësisë së fundi.

Sipas analizave të fundit, raporti mesatar i efikasitetit për pompat e nxehtësisë në MB është më afër 2.7 njësi nxehtësie për çdo 1 kW energji elektrike të futur, shumë larg raportit ideal 1 me 4. Për më tepër, nga 66 shtëpi të anketuara, vetëm gjashtë pompa nxehtësie dhanë raportin e premtuar 1 me 4.

"Shumë përdorues të pompave të nxehtësisë në këtë studim ka të ngjarë të paguajnë dyfishin e kostos së një fuçie me gaz pasi kanë paguar tashmë dyfishin e shumës për të instaluar pompën," thotë Steven. 

Pompat e nxehtësisë gjithashtu kanë një sfidë lidhur me kapacitetin. "Në shumicën dërrmuese të shtëpive në Mbretërinë e Bashkuar, vapa fillon rreth orës 5:00 ose 6:00 të mëngjesit," shpjegon Steven.

"Nëse të gjitha pompat aktivizohen në të njëjtën kohë, rrjeti do të bjerë pasi thjesht nuk do të ketë energji të mjaftueshme të rinovueshme për të përmbushur kërkesën," shton Steven. 

Kjo sfidë e sigurimit të mjaftueshëm të energjisë elektrike për pompat e nxehtësisë në një rrjet të dekarbonizuar është edhe më e vështirë kur shikojmë ndikimet sezonale dhe në veçanti kërkesën gjatë pikut të dimrit për energji elektrike. Një analizë nga Knauf Energy Solutions për sfidën e pikut gjatë dimrit për Gjermaninë arriti në përfundimin se ndërkohë që kërkesa e përgjithshme për energji elektrike për ngrohje do të rritej me 356 Terawatt-orë (TWh)/vit, kapaciteti shtesë gjenerues i nevojshëm për të përmbushur këtë kërkesë, për shkak të kërkesës gjatë pikut në dimër dhe mungesës në gjenerim, do të ishin 2,129 TWh/vit, pothuajse pesë herë më shumë. 

“Ndërsa dekarbonizojmë ngrohjen dhe prodhimin e energjisë elektrike, efikasiteti i energjisë në shtëpi nuk ka të bëjë më vetëm me kursimin e energjisë për banorët, por ka të bëjë me reduktimin e kostove të përgjithshme të sistemit të energjisë për kapacitetin maksimal të prodhimit”, shpjegoi Barry Lynham, Drejtor Menaxhues i Knauf Energy Solutions. “Kjo do të thotë që shtëpitë duhet të shihen si termocentrale virtuale, ku, duke përdorur matësat dixhitalë të efikasitetit të energjisë, qeveritë duhet të investojnë në uljen e kërkesave për kapacitet të rrjetit përmes përfitimeve të provuara të efiçencës së energjisë për shtëpitë.”

FILLON ME IZOLIMIN

E gjithë kjo ilustron brishtësinë e zgjidhjes me pompa nxehtësie kur drejtohemi tek izolimi. "Në një farë kuptimi, REPowerEU, siç propozohet, dëshiron të kalojë vijën e finishit pa garuar fare," vëren Quentin Galland.

Në vend që të shkojë direkt në instalimin e pompave të nxehtësisë, Evropa duhet të sigurojë që stoku i saj i ndërtesave të jetë gati për këtë, dhe kjo fillon me izolimin e duhur. Kjo sepse marrja e një pompe nxehtësie për të dhënë shkallën magjike të efikasitetit 400% është e lidhur me dy gjëra: temperaturën e jashtme dhe temperaturën e rrjedhës së qarkut të ngrohjes ose të radiatorit.

"Ju nuk mund ta kontrolloni të parën, por një shtëpi e izoluar mirë do të ngadalësojë humbjen e nxehtësisë nga jashtë, duke lejuar që temperatura e rrjedhës në radiatorë të shkojë deri në 35º dhe të sigurojë një shtëpi të ngrohtë komode," thotë Steven Heath. “Izolimi i dobët, nga ana tjetër, do të thotë se nevojiten temperatura më të larta të rrjedhës për të ofruar të njëjtin komoditet të brendshëm, gjë që bën që vlerësimi i efikasitetit të bjerë dhe banori të marrë fatura shumë të larta.”

Nga afro 250 milionë shtëpi në Evropë, më pak se 10% janë ndërtuar në 10 vitet e fundit dhe nuk janë në përputhje me standardet më të fundit të izolimit. Për më tepër, nga 85 – 90% e stokut aktual të ndërtesës që do të jetë ende në vitin 2050, të paktën 75% janë joefikase, pa rinovim të konsiderueshëm, dhe jo të konfiguruara siç duhet për një pompë nxehtësie.

"Kjo do të thotë se shumica dërrmuese e shtëpive nuk janë energjitikisht efiçente dhe për rrjedhojë nuk janë gati për pompën e nxehtësisë," thotë Quentin Galland.

Pra, si ta bëni gati një shtëpi për pompë nxehtësie? "Në një botë ideale, matni humbjen e nxehtësisë së mbështjellëses së ndërtesës," vëren Steven Heath. “Nëse nga matjet rezulton si joefiçente, instaloni një izolim, me kosto të përshtatshme, për të gjithë shtëpinë për përmirësimin e efiçencës dhe gjithashtu përmasoni pompën e nxehtësisë dhe radiatorëve, për të përmbushur nevojën e reduktuar tani për ngrohjen e hapësirës.” 

"Përmasimi duhet të marri në konsideratë kërkesën maksimale për ngrohje në mot vërtet të ftohtë, si dhe vlerësimet mesatare të kërkesës."

SIGURIMI I NJË FITOREJE AFATGJATË PËR NJË NISMË HISTORIKE

Me këtë në mendje, REPowerEU duhet të fillojë duke u fokusuar në 34 milionë evropianë që jetojnë në shtëpi të keqizoluara. “Ne e dimë se shpërndarja e pompave të nxehtësisë është një zgjidhje e shpejtë, por nëse ndërtesat fillimisht nuk izolohen siç duhet, nuk është një fitore afatgjatë për askënd”, shton Quentin Galland. 

“Për të siguruar një fitore afatgjatë, ne rekomandojmë vendosjen e efiçencës së energjisë në thelb të planeve të Evropës për të arritur pavarësinë energjetike. Të gjitha shtetet anëtare duhet të mbështesin programet për të izoluar çatitë, papafingot dhe muret me kavitet të të gjitha shtëpive Evropiane deri në dimrin e ardhshëm.”

Sipas Institutit të Performancës së Ndërtimit në Evropë (BPIE), izolimi i papafingove dhe çative të shtëpive mund të kursejë deri në 14% të energjisë për ngrohjen e banesave deri në vitin 2030. Ai gjithashtu ka përfitimin e të qenit një masë teknikisht e thjeshtë që mund të rritet shpejt. Për më tepër, kjo do të rezultonte në kursime vjetore të energjisë të barabarta me 26 milion metër kub  gaz fosil, ose rreth 16.77% të importeve të BE-së për vitin 2021 nga Rusia.

“Pa izolim, nuk mund të ketë ndërtesa me efikasitet energjetik, dhe pa ndërtesa me efikasitet energjie, pompat e nxehtësisë nuk do të japin nxehtësi me kosto të ulët të karbonit,” përfundon Steven Heath. "Nuk ka asnjë mënyrë për ta shmangur këtë, nëse nuk marrim një qasje të ekosistemit, ne do të dështojmë - si në zvogëlimin e varësisë sonë nga karburantet fosile, ashtu edhe në arritjen e qëllimeve tona klimatike."